Τους κερατάδες τους Ρωμιούς
Μια προκοπή τη βγάλαν
Να ξεπερνά το Σασσεπό
Του Μαρτινιού τη μπάλα
Αυτή τη μαντινάδα την σκαρφίστηκαν οι Τουρκοκρήτοι μετά τις συμπλοκές με τους Κρητικούς κατά τον απελευθερωτικό αγώνα. Οι Τούρκοι ήταν οπλισμένοι με τουφέκια Martini, κατασκευασμένα στην Αμερική αλλά πιστά αντίγραφα του αγγλικού τύπου Martini-Henry, σε διαμέτρημα ,450. Οι Κρητικοί ήταν οπλισμένοι με γαλλικά τουφέκια Chassepot σε διαμέτρημα ,433. Προφανώς η κάπως ελαφρύτερη σφαίρα του Chassepot έδινε το πλεονέκτημα μεγαλύτερου δραστικού βεληνεκούς σε σύγκριση με το ,450 των Τούρκων και έδωσε έναυσμα για την μαντινάδα.
Εκτός από την δράση στην Κρήτη το Martini έχει δύο άλλα ενδιαφέροντα σημεία για τον μελετητή των όπλων. Το ένα είναι η πρώτη ευρεία χρήση ελικοειδούς ελατηρίου σε όπλο και το άλλο είναι η ημικυκλική τυφλή εσοχή στην οποία κάθεται το κλείστρο.
Σε πρόσφατη ανάρτηση θα δείτε την εφεύρεση, πατέντα και χρήση του ελικοειδούς ελατηρίου. Δείτε το άρθρο εδώ:
Με το πρώτο ελικοειδές ελατήριο να εγκαθίσταται σε καρέκλα το 1857 ήταν θέμα χρόνου να βρει το δρόμο του για χρήση σε όπλο. Κατά την δεκαετία του 1860 ο Ελβετός Von Martini εφηύρε το σύστημα τουφεκιού, με κάννη ραβδωτή τύπου Peabody και μετά προχώρησε σε χρήση κάννης με ράβδωση του Σκωτσέζου Alex Henry από όπου το τουφέκι πήρε το όνομα Martini-Henry. Αποδείχτηκε ανθεκτικό όπλο και υιοθετήθηκε από τον Αγγλικό στρατό και από άλλες χώρες ανάμεσα τους και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ενα μεγάλο ποσοστό της ανθεκτικότητας του μηχανισμού οφείλεται στην χρήση ενός γενναίων διαστάσεων ελικοειδούς ελατηρίου για την πυροδότηση. Το ελατήριο φαίνεται στο σχεδιάγραμμα.
Στο σχεδιάγραμμα διακρίνεται το χοντρούτσικο ελικοειδές ελατήριο του πυροδοτικού μηχανισμού. Ισως αυτή να ήταν η πρώτη χρήση ελικοειδούς ελατηρίου σε όπλο μαζικής παραγωγής.
Και ερχόμαστε στο μυστήριο της κατασκευής του Martini. Την εσοχή του κλείστρου.
Το κλείστρο του Martini στηρίζεται σε έναν πίρο στο πίσω πάνω μέρος της βάσης. Αυτός ο πίρος δεν συμβάλλει στην συγκράτηση πιέσεων. Η εφαρμογή του είναι εσκεμμένα χαλαρή, είναι εκεί μόνο ως άξονας περιορισμένης περιστροφής και βγαίνει με απλή πίεση, δεν είναι καν βιδωτός.
Το πίσω μέρος του κλείστρου είναι κυρτό. Οταν κλειδώνει το κλείστρο η μπροστινή επιφάνεια πιέζει το φυσίγγι μέσα στη θαλάμη. Η πίσω μεριά του κλείστρου, η κυρτή ουρά πιέζεται, σφηνώνει θα λέγαμε μεταξύ θαλάμης και της κυκλικής εσοχής στο πίσω μέρος της βάσης. Με αυτό το κλείδωμα οι πιέσεις που αναπτύσσονται στη θαλάμη μεταφέρονται μέσω του κλείστρου και ειδικά μέσω της κυρτής αυτής απόληξης στη βάση του όπλου.
Δεν είναι βίδα, είναι ένας πίρος σε μορφή μασιάς που εφαρμόζει με απλή πίεση. Πίσω από τον πίρο, στη βάση υπάρχει μια ημικυκλική υποδοχή στην οποία εφαρμόζει το κυρτό μέρος του κλείστρου και δέχεται τις πιέσεις.
Το μυστήριο είναι πως κοβόταν κατά την κατασκευή αυτή η τυφλή ημικυκλική εσοχή στη βάση. Προφανώς δεν μπορεί να ήταν χειροποίητη, καθώς το Martini παράχθηκε σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπο στην Αγγλία και στην Αμερική (Rhode Island Arsenal). Σε τέτοια παραγωγή δεν υπάρχει χρόνος για δουλειά στο χέρι.
Πουθενά στην βιβλιογραφία δεν αναφέρεται το είδος μηχανής, το είδος κοπτικού εργαλείου αλλά ούτε η μέθοδος που διαμόρφωνε αυτή την τυφλή εσοχή. Η εσοχή έχει μεν το ίδιο κέντρο με τον πίρο περιστροφής του κλείστρου, αλλά άλλη διάμετρο, άρα δεν κόπηκε στην διαδικασία τρυπήματος της οπής του πίρου.
Η εσοχή είναι τυφλή, δηλαδή περιβάλλεται από τα τοιχώματα της βάσης σε τρεις μεριές. Η τέταρτη μεριά, από μπροστά έχει ελάχιστο χώρο αφού προς τα εκεί είναι η υποδοχή για την βιδωτή κάννη, άρα δεν υπάρχει πρόσβαση για κοπτικό μηχάνημα από καμία μεριά.
Κάποτε θα πέσουμε πάνω σε περιγραφή ή σε εικόνα της διαδικασίας και κάτι μου λέει ότι θα είναι μια περίπτωση “αυγού του Κολόμβου”.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ– Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το άρθρο είναι από ένα στρατιωτικό Martini Henry Που μετατράπηκε σε 20άρι λειόκαννο και απέκτησε κοντάκι από ελληνική καρυδιά από το Χελμό.